Bildiğiniz üzere içindeki 150 kişinin ölümüne neden olan Germanwings uçağının düşmesinin nedeninin yardımcı pilot Andreas Lubitz’in intiharı olduğu düşünülüyor. Bir kişinin psikopatolojisi nedeniyle 150 kişinin yaşamını yitirmesi hazmedilmesi zor duygulara neden olabilir. Bu duyguların en masumu bu olayın nasıl öngörülebileceği ya da engellenebileceği yönünde fikir yürütme ihtiyacı doğuruyor. Bu ihtiyaç da doğrudan uçucu personelin psikiyatrik muayenelerinin nasıl daha sıkı yapılabileceğini tartışmaya açabiliyor. Daha sık muayene? Daha kapsamlı testler? Testte iyi gözükme çabasına yönelik daha objektif yöntemler; MR, EEG hatta yalan makinası benzeri düzenekler?

Hiç uçucu muayenesi yapmadım ama benzer bir sorumluluk polis muayenelerinde psikiyatrik heyetleri sıklıkla meşgul eder. Ülkemizde bir polis izin alamadığında bir aile hekiminden 3 gün istirahat raporu rica etse, aile hekimi de tecrübesizliğinden istirahat raporuna “anksiyete” içeren bir terim girse, o polisin silahına el konulur ve geri alabilmesi için heyet raporu istenir. Mevzuatımız bu konuda oldukça sıkı, epeyce tedbirliyiz yani. Böylece polisin intihar ya da cinayet riski minimalize edilmiş olunur. Bu noktada gerçekte ne oluyor diye bakalım.

Türkiye’de yılda ortalama 50 polis intihar sonucu hayatını kaybediyorken Gezi Direnişi sırasında bir hafta içerisinde 6 polis memuru intihar sonucu hayatını kaybetmiş. Polis sendikası Emniyet-Sen polis intiharlarının EGM sayılarının çok üzerinde olduğunu belirtiyor ve intiharların temel sebeplerini ağır çalışma koşulları ve amir baskısı olarak belirtiyor. Polis intiharları EGM’nin yoğun tedbirlerine(!) karşın halen devam ediyor. Peki EGM’nin yoğun tedbirleri dediğimiz nedir? Polisin silahına el koymakta gecikmemek. Peki çalışma koşulları ya da amir baskısı için ne yapılıyor? Polisin silahına el konuyor.

Andreas Lubitz’in intiharının dönüştüğü faciaya geri dönelim. Nasıl engellenebilirdi?

– Sık ve kapsamlı psikiyatrik muayene?

Polis intiharlarından biliyoruz ki bu türden bir yaklaşım psikiyatrik yakınması olan bireylerin gizleme eğilimine ve iyice yardım alamamalarına neden oluyor.

– İntihara meyilli pilotların önceden saptanması?

Evet, örneğin bir dizi genin intihar riskini arttırdığı biliniyor. Pilot işe alımlarında genetik bir profil çıkarılıp intihar riski yüksek bireyleri göreve başlatmamak da mümkün. Neticede karşılaştığımız ilk intihar için uçağı düşüren pilot vakası değil bu. Genetik olarak saldırganlık riski olan kişileri polis, psikotik risk içerenleri hekim, hukukçu ya da politikacı, empatik yetenekleri düşük olabilecek olanları öğretmen yapmayabiliriz mesela… Bir dakika, size de bir miktar distopik görünmeye başladı mı bu tablo?

Bu faciaya Lubitz yol açmıştır muhakkak. Belirgin bir uygulama hatası sonucu meydana gelebilecek bir ölümün hekimin sorumluluğu olacağı gibi. Peki hekim bu hatayı yaptığı sırada 26 saattir çalışmakta idiyse? Ya da hekim yakınları tarafından darp tehlikesi nedeniyle yoğun stres altındaysa? Hekim uygulamayı yaptığı sırada hastanın yakınları güvenlik görevlilerince zapt edilmeye çalışııyorsa mesela?

Bu faciaya Lubitz yol açmıştır açmasına da, bu faciaya Lubitz’in yol açmasına neler yol açmıştır acaba? Yanıt Germanwings pilotlarının faciadan 1 ay önce greve gitmesine neden olan çalışma koşulları ve emeklilik planındaki değişikliklerde saklı olabilir mi? Ya da Germanwings idari direktörü Winkelmann’ın pilotların bu talebini anlamsız bulmasında mıdır esas yanıt?

Lubitz bir faciaya yol açtı. Kendi kişisel çaresizliğini 149 kişiye daha yaşatmayı tercih etti. Muhtemelen işverenine ilişkin duygularını işverenin kıymetli uçağına zarar vererek ifade etti. Doğru bir iş yapmadı. Binlerce insanı üzdü. Şimdi geri kalanlar uçucuların koşullarını daha çok gözetmeliler. Düzenin posasını çıkardığı bireyleri posası çıkmasından ötürü suçlu ilan edişi yeni değil. Bireyleri posa haline getiren düzene itiraz mı edeceğiz yoksa psikiyatriden posalara sıvı enjekte etmesini ya da posaları içinde halen bir miktar sıvı kalanlardan ayırd etmesini mi talep edeceğiz, esas soru bu galiba.

Germanwings faciasının yarattığı dehşet için psikiyatriden mi medet umacağız yoksa sendikal etkinlikten mi?